Architect Bjarne Mastenbroek aan het woord

Wie is Bjarne Mastenbroek en wat maakt SeARCH tot een goede partner voor dit project?

Ik ben architect, architect in Amsterdam Noord en wij specialiseren ons al ongeveer 10 jaar/15 jaar op architectuur die zich veel meer verbindt met omgeving, natuur en duurzaamheid. Wat een heel belangrijk item is. Ik denk dat dit voor Bergen aan Zee ook belangrijk argument is.

Wat was de insteek voor SeARCH om mee te de doen aan deze tender? En wat is de basisgedachte achter het gepresenteerde ontwerp? (uitgangspunten, filosofie, keuzes, lijnenspel, omgeving)

Het vervelende was, we hadden het heel erg druk, in de zomervakantie, en daar gaat altijd heel veel geld in zitten. Dit doe je toch, zo’n unieke locatie kom je niet vaak tegen. Dus heel vaak worden wij toch wel verleid door de prachtige plek waar wij voor gevraagd worden.

En in welke zin heb je de plek laten meespelen in het ontwerp?

De plek waar Hotel Nassau Bergen staat, vonden wij ongelofelijk bijzonder, maar misschien nog wel belangrijker: we zagen heel veel potentie tot verbetering. Omdat we na 50 jaar/60 jaar of niet langer, zie je gewoon dat het gewoon een vernieuwing nodig heeft en daar hebben we ons ook vooral op gericht.

Je hebt vooral gekeken naar vernieuwing gekeken, heb je dan in het lijnenspel van het ontwerp ook rekening gehouden met de omgeving of is het vooral de vernieuwing waar je naar hebt gekeken?

Bij het maken van een nieuw hotel op een bestaande locatie hebben we eerst ook gekeken naar het bestaande gebouw. Dat doen we eigenlijk de laatste tien, vijftien jaar altijd, omdat hergebruik kan heel vaak beter zijn dan nieuwbouw. Maar dat was hier echt onmogelijk, door de vorm van het gebouw, concentratie. We hebben ons daarna vooral gericht op de landschappelijke inpassing. Bijvoorbeeld het probleem van de auto’s. Mensen komen tegenwoordig met de auto, althans best veel. Waar laat je 80 auto’s? Hoe combineer je appartement/hotel/kamers met elkaar, hoe zorg je ervoor dat het een volume blijft dat gewoon niet te prominent daar aan zee ligt, nog hoger op het duin dan nu al. We hebben er dus vooral gezorgd dat het veel meer naar het Rode Plein toegaat, veel meer dichter op het dorp.

Hoe hebben jullie bijvoorbeeld de uitdaging van de auto’s aangepakt?

Voor het ontwerp hebben we eerst gekeken wat de beperkingen zijn. Dat moet je in Nederland altijd, dat zijn er heel veel. Hier was een extra beperking, namelijk omdat je ook niet de grond in kan. Dat is een duinlichaam dat beschermd is. Dus we hadden aan de bovenkant een plafond, aan de onderkant een bodem en we hadden aan alle kanten ook restricties. Vervolgens zijn wij zo gaan werken dat zichtlijnen vanuit bepaalde straten mooi blijven doorlopen, dat die niet worden gestopt. Het monument wat in de duinpan ligt behouden, het Rode Plein verbeteren en vervolgens ervoor gezorgd dat kamers in het hotel/appartement dat die allemaal – want daarvoor kom je naar zee – een heel mooi uitzicht hebben.

En kun je zeggen in hoeverre jullie plan voor Bergen aan Zee een doorkijk is naar die toekomst?

Ons plan – je zou het kunnen zien als een heel modern gebouw – iets wat de toekomst laat zien, maar voor ons is het nog minstens zo veel laten zien waar Bergen aan Zee voor staat. Het is begonnen als een dorp, als privé-initiatief met heel veel kunstenaars, met mensen met vooruitstrevende en nieuwe ideeën. Dus eigenlijk moet je iets doen wat heel erg in lijn is met het DNA van Bergen aan Zee. We hebben een hotel gemaakt wat niet heel groot is, daarom ook opgedeeld in twee units, twee elementen waardoor het ook heel erg meegaat in de verenigingsgebouwen die je rondom Bergen aan Zee hebt, dat zijn de wat grotere gebouwen. Maar weer niet heel groot en het is iets groter dan die andere soort gebouwen die je hebt in Bergen aan Zee en dat zijn de individuele villa’s.

Na de presentatie aan de inwoners van Bergen aan Zee eind vorig jaar was er vooral applaus voor het plan van SeARCH. Wat was volgens jou het succes van die avond, ondanks dat er rond deze plannen ook kritische geluiden te horen zijn?

Het idee dat je iedereen voor je wint met nieuwbouw, met nieuwe architectuur, nieuwe plannen in Nederland is kansloos. Dat gebeurt ons nooit. Protest in steden zijn vaak heel erg groot. Maar zeker op een plek als deze, op zo’n duintop ook. Dat wisten we gewoon. Maar wij waren verbaasd over de vele positieve reacties. Want wat mensen ook wel aanvoelen dat er moet iets gebeuren. Het is nu een hotel waar gasten die daar een kamer huren voor enkele nachten wel naar toe gaan, maar je komt er niet al je niet een kamer hebt. Je merkt alleen al de route omhoog, het restaurant achterin vinden, naar het zwembad ga je sowieso al niet. Als je dit dingen ook voor de mensen uit het dorp maakt, waar dus gasten van het hotel, dorpsbewoners, voorbijgangers, mensen die van de natuur willen genieten elkaar ontmoeten. Ja, daar wordt het natuurlijk veel leuker van.

Jullie hebben er echt een plek van gemaakt die voor iedereen toegankelijk moet zijn, niet alleen voor de hotelgasten, maar ook voor de lokale bevolking?

Het hotel is nadrukkelijk bedoeld ook als huiskamer voor de Bergen aan Zee-ers. Dat je je welkom voelt om daarnaartoe te gaan, een kop koffiedrinkt, of je borreltje, of een maaltijd geniet, gaat kaarten of naar het zwembad gaat, dat soort dingen. Volgens mij maakt dat het veel leuker dat zo’n hotel er is.

Denk je dat het daadwerkelijk betrekken van de lokale bewoners in dit ontwerp, denk je dat dat het doorslaande succes was van die avond? Of denk je dat dat nog ergens anders aan lag?

Dat het plan eigenlijk goed ontvangen werd op de eerste twee informatiebijeenkomsten – het was zo druk dat we twee keer moesten presenteren – ligt wel deels aan het meenemen van de mensen die in Bergen aan Zee wonen. Maar ik denk ook – wat heel belangrijk is – eerlijk vertellen wat je gaat doen. Mensen zijn slim genoeg. Dat het groter wordt, daar moet je niet over gaan liegen. Welke hoogte het heeft, daar moet je niet over gaan liegen. En je moet volgens mij ook heel erg duidelijk maken dat je met zo’n stap in staat bent heel erg veel te verbeteren. Nu wordt daar ongelofelijke hoeveelheid olie verstookt om het warm te houden. Zo meteen niets meer. Je lost heel veel parkeerplaatsen op. Mensen krijgen voorzieningen, ook buiten het hoogseizoen en in de winter. Dat zijn dingen die, denk ik, gewoon heel erg helpen. We zitten niemand in de weg, we proberen het gewoon beter te maken voor als je daar woont.

Jullie hebben onlangs het ontwerp gemaakt voor Hotel Jakarta in Amsterdam. Dat is ook waar we nu staan. Zijn er paralellen te trekken tussen dat hotel en het nieuwe hotel in Bergen aan Zee?

Vlak voordat we gevraagd werden om Bergen aan Zee te ontwerpen, waren we al bijna klaar met een hotel waar we hier nu zijn: Hotel Jakarta in Amsterdam. Het is natuurlijk heel anders, dit is een veel groter hotel, midden in de stad, maar het ontwerpattitude is wel hetzelfde. Wat je hier vooral ziet, is ook niet een hotel wat vooral is vormgegeven, esthetisch, gewoon allemaal dingen die je mooi of leuk vindt, want dan had het er waarschijnlijk ongeveer uitgezien zoals alle hotels, maar het is vooral vormgegeven op basis van een aantal waarden die volgens mij heel belangrijk zijn. Dit is bijvoorbeeld helemaal in hout gebouwd. Bijna 3000 kuub hout hebben wij hier verwerkt, niet allemaal beton. Het hotel is energieneutraal. We hebben het geprefabriceerd, waardoor je op de bouw veel minder hoeft te doen. En dat heeft ertoe geleid dat je hier een hotel hebt ook nog eens met een atrium met een subtropische tuin erin, die een heel ander karakter heeft, die heel anders voelt. Dat is ook wel iets wat we in Bergen aan Zee eigenlijk willen neerleggen.

De mooi waarden die hier eigenlijk in zit, die waarde heb je ook meegenomen in het ontwerp van Bergen aan Zee?

Ja, dat is vooral dat het een weerslag krijgt wat het betekent om een veel beter gebouw te maken. En dan bedoel ik veel beter ook voor milieu. Veel beter bouwbiologisch, dat de materialen die je gebruikt veel gezonder zijn. Als je die dingen serieus doet, daar komen mensen toch vaak achter. Hé dat is ook goed voor mij. Je maakt het daarmee niet minder, je maakt het dan alleen veel meer.

Er komt steeds meer draagvlak voor het SeARCH-plan. Toch zijn we er nog niet. Wat moet er volgens jou nog gebeuren om de weg vrij te maken voor realisatie?

Het maken van een hotel kost altijd veel tijd en wij zijn nog maar aan het begin, want we de bestemmingsplanprocedure doen, dan de bouwaanvraag en dan gaan we hard aan het werk. Ik denk het enige dat je kunt doen is, trouw blijven aan het idee en die waarde en met elkaar zorgen dat de neuzen dezelfde kant op blijven staan en steeds meer mensen achter je krijgen. Dus gewoon steady doorgaan.

In goed overleg?

Er bestaat niet meer zoiets als een quick fix tegenwoordig. Zo van ik doe even iets en dan komt het allemaal wel goed. Het is toch een kwestie van er hard aan werken. En het constant tegen het licht houden van klopt dit nog. Dan kun je echt ontzettend gave dingen maken.

Tot slot: hoe onderscheidend kan Bergen aan Zee worden als dit hotel er staat, zonder dat het de kleinschaligheid van deze familiebadplaats aantast?

Als je al vraagt hoe je hiermee Bergen aan Zee onderscheidend kan maken, zou ik eigenlijk bijna willen zeggen: dit hotel moet meedoen in wat Bergen aan Zee allang doet. Want het is een ongelofelijk bijzondere badplaats. Als je er al naar toe rijdt door het bos alleen al heb je al het gevoel dat je de film De Noordelingen in rijdt in plaats van dat je in een normale plek in Nederland bent. Het is een heel mooie prachtige locatie. Ik denk op zijn minst dat we willen met dit ontwerp is, continueren en bijdragen aan wat Bergen aan Zee al is. En ja, ook wel sommige dingen verbeteren. Want je merkt zo rond het Rode Plein zou het mooi zijn als de gebouwen zich openen naar het plein toe en niet zo geblindeerd daar tegenaan staan. Dus wij hopen ook heel erg dat wij andere stakeholders daar omheen kunnen verleiden om ook te verbeteren, om ook iets te doen.

Juist de uniekheid van de bijzondere plek extra aan te stippen met de gebouwen die daar echt bij horen?

Ja, als je in Bergen aan Zee op zo’n bijzondere plek, aan het einde van de Zeeweg voordat je het strand op komt het aquarium hebt, een hotel hebt en allerlei andere leuke dingen hebt en je gaat het strand op en je hebt restaurants, strandtenten … Ja dat kan bijna niet anders doen dan ongelofelijk goed willen doen.

Is er iets wat je nog niet gezegd hebt waarvan je het gevoel hebt dat dat nog aangestipt moet worden?

Dit hotel is een ding, maar in Bergen aan Zee zou je nog veel meer initiatieven kunnen ontwikkelen om het toerisme daar echt sterk te verbeteren. Om dat veel meer op die plek …

 Het is onderbenutte plek?

Ja, volstrekt onderbenutte plek. Dit kun je echt veel consequenter doorvoeren.

 Is er misschien nog iets wat je kwijt wilt over deze specifieke plek, over het hotel?

Wat deze opdracht echt heel bijzonder maakt, en voor Bergen dus zo belangwekkend is, dus ik snap de emoties ook wel, is dat het ongelofelijk mooi is om, zoals Bergen aan Zee begonnen is met de familie van Rheenen die een icoon bouwde met Berlage, natuurlijk verdwenen is in de oorlog, daarna is het hotel Nassau Bergen gekomen zoals het er nu staat gekomen, dat we in staat zijn om dat weer terug te brengen. Iets waar heel Bergen aan Zee trots op kan zijn. Daarmee die historie ook kan continueren. Van een initiatief op een hele bijzondere plek die tot leven komt.